Dożyj chociaż 97 lat…. biologicznych.
Jak spowolnić czas?
Kiedy mówię, że dożyję 120 lat, część ludzi patrzy na mnie z politowaniem. Jeśli powiedziałabym, że dożyję 97 lat, zostałoby to uznane za ambitny, ale realny cel. A teraz plot twist: te dwie liczby mogą jednoczasowo opisywać tę samą osobę. Pod warunkiem, że pierwsza oznacza wiek chronologiczny, a druga - wiek biologiczny.
Jedna z supercentenarianek (= osoba żyjąca ponad 110 lat), María Branyas Morera, zmarła ostatnio w wieku 117 lat. Okazało się jednak, że biologicznie tych 117 lat nie miała. Zegary epigenetyczne wskazywały na wiek o 23 lata młodszy, czyli 94 lata. Co więcej, jej tempo starzenia się również było wolniejsze niż czas chronologiczny. (3)
Jeśli zatem wiek biologiczny nie jest równoznaczny z wiekiem chronologicznym, bardzo ważne jest znalezienie odpowiednich biomarkerów, które dla indywidualnych osób wyznaczą ich prawdziwy wiek. Kilka zegarów epigenetycznych opisałam w poprzednim wydaniu. Dziś przyjrzymy się zegarowi, który nie mierzy wieku, ale tempo starzenia się.
Zależy nam w końcu na znalezieniu obiektywnego wskaźnika, który powie nam, czy wdrożone interwencje medyczne wydłużają, czy skracają nasze życie. I powie nam to teraz, bez potrzeby oczekiwania na obiektywny moment śmierci, żeby potwierdzić efekt.
Szybkościomierz starzenia się
Takimi zegarami są DunedinPoAm oraz DunedinPACE. Są to zegary epigenetyczne mierzące tempo starzenia, przy czym ten drugi jest ulepszoną wersją pierwszego. Stworzone zostały dzięki badaniu kohortowemu obejmującego ponad 1000 osób urodzonych w latach 70 w Nowej Zelandii. W wieku 26, 32, 38 i 45 lat mierzono u uczestników zestaw 19 biomarkerów funkcjonowania głównych układów i narządów. Na podstawie tych informacji skonstruowano, a później ulepszono, empiryczną miarę tempa starzenia dla każdego uczestnika. (1)
Miara ta dzięki zastosowaniu sztucznej inteligencji i wiedzy o profilach metylacji DNA mogła być uogólniona na łatwo dostępny biomarker, który można ocenić na podstawie próbki krwi. Co ciekawe, algorytm DunedinPACE został udostępniony publicznie na GitHubie*. (13)
Biomarker ten określa jak szybko się starzejemy. Skalibrowano go tak, żeby wartość 1.0 oznaczała jedno biologiczne starzenie się o rok w ciągu roku kalendarzowego. Wartość 1.1 oznacza tempo starzenia szybsze o 10%, wartość 0.9 - wolniejsze o 10%.
Hit czy kit?
Czy pomiary tego zegara są wiarygodne? Kluczowym testem wartości biomarkera starzenia jest zdolność przewidywania poważnych zdarzeń zdrowotnych, takich jak rozwój chorób przewlekłych czy zgon. W analizach przeprowadzonych na podstawie ponad 3000 uczestników stwierdzono, że wyższe DunedinPACE istotnie korelowało z krótszym czasem do wystąpienia pierwszej choroby przewlekłej, rozwoju niepełnosprawności w codziennym funkcjonowaniu oraz zgonu. (1)
Dodatkowo, zegar ten był tworzony i walidowany bazując na zdrowotnych “punktach odniesienia”, które nas wszystkich interesują - takich jak zdolności kognitywne, mobilność, a nawet wygląd twarzy. (1)
DunedinPACE jest też szeroko porównywany do standardowych metod starzenia się. I tak w badaniu z 2024 roku na bazie ponad 3000 uczestników udowodniono, że wyższe tempo starzenia DunedinPACE było powiązane z gorszymi parametrami mózgu: mniejszą całkowitą objętością mózgu, cieńszą korą mózgową oraz rozleglejszymi zmianami istoty białej. (7)
Kolejne tegoroczne badanie przeprowadzone wśród ponad 6000 osób z 3 różnych krajów potwierdza zbieżność wyników DunedinPACE ze śmiertelnością, zdolnościami intelektualnymi, siłą i mobilnością (10)
Wreszcie mamy dostępne badania długoletnie, które wskazują, że szybsze tempo starzenia się wiązało się również z następczym szybszym spadkiem zdolności kognitywnych (11)
Wydaje się zatem, że DunedinPACE faktycznie mierzy tempo starzenia. Warto jednak podkreślić, że powstał on 3 lata temu (w standardowej medycynie to wręcz niemowlęctwo!) i wciąż ma niewiele badań. Jego wykonywanie nie jest standardowo zalecane, a w badaniach nad długowiecznością jest on na razie drugorzędowym wskaźnikiem starzenia się. Przyglądam mu się jednak z uwagą, bo obstawiam, że w najbliższych latach będzie coraz bardziej uznawanym biomarkerem. Być może jego trzecia wersja (której należy się spodziewać niebawem, po kolejnym odczycie pierwotnie badanej kohorty (1)) będzie jeszcze doskonalsza.
Biedni i niewyedukowani umrą szybciej
Licząc czas różnych grup społecznych za pomocą tego zegara można wyciągnąć interesujące wnioski. Jednym z najbardziej niepokojących dla mnie doniesień, choć niestety mało zaskakującym, jest fakt, że osoby o niższym statusie socjo-ekonomicznym mają szybsze tempo starzenia się wg DunedinPACE. Badanie prawie 500 uczestników wykazało o 7% szybsze tempo starzenia się osób żyjących w ubóstwie w porównaniu do osób o wyższym statusie ekonomicznym (2)
Inne badanie obejmowało analizę DunedinPACE u ponad 1,5 tysiąca bliźniąt tej samej płci w wieku 18 lat. Zebrano dodatkowo informację o statusie społeczno-ekonomicznym i doświadczeniu wiktymizacji w młodym wieku. W dokumentacji odnotowano narażenie dzieci na przemoc domową, zastraszanie rówieśników, krzywdę fizyczną i seksualną przez osoby dorosłe oraz zaniedbanie.
Ponownie zgodnie z przewidywaniami okazało się, że uczestnicy z ekspozycją na ubóstwo lub przemoc wykazywali istotnie szybsze tempo starzenia - nawet jeśli ekspozycja była obecna lata przed badaniem. (1)
Badanie z 2023 roku przeprowadzone na 17 000 pacjentach odnosi się także do poziomu wykształcenia. Potwierdza ono hipotezę, że osoby mniej wyedukowane starzeją się istotnie szybciej niż ich wyedukowani koledzy i koleżanki. (8) To mocna hipoteza i z pewnością wymaga dużej dozy ostrożności. Taki rodzaj badania jest szczególnie wrażliwy na różnice związane z korelacją, a nie kauzacją**. Jednocześnie wnioski z tego badania zdają się potwierdzać w innych badaniach, wskazując na przykład, że nawet wśród rodzeństwa osoby z wyższym wykształceniem mają niższe tempo starzenia. (9)
Jak spowolnić starzenie?
Z drugiej strony, najnowsze badanie z 2025 roku potwierdza to, co już przecież wiemy - ćwiczenia fizyczne nas odmładzają. Dosłownie. Badanie na 20 000 osób wskazuje, że aktywność fizyczna cofa nasz biologiczny wiek o średnio 1,5 roku oraz spowalnia tempo starzenia się o 5%. (4)
Ciekawe badanie z 2023 roku donosi, że restrykcja kaloryczna na poziomie 25% może spowolnić tempo starzenia się o 2-3%. (5) Wyniki są interesujące, ale ja osobiście jestem do nich nastawiona sceptycznie. Po pierwsze, badanie było przeprowadzone w USA, gdzie wymogi dotyczące jedzenia pozostawiają wiele do życzenia. Ograniczenie złego jedzenia zawsze powinno nam przynieść efekty i nie muszą być one takie same, kiedy mówimy o dobrym jedzeniu. Po drugie, w badaniu dopuszczone były osoby z nadwagą. Po trzecie, życie w ciągłym niedostatku kalorycznym uważam za bardzo, bardzo trudne i być może mniej szczęśliwe. Nie do utrzymania przez większość z nas w naszej długiej grze.
Inne badanie z tego roku donosi natomiast o silnej zależności między DunedinPACE a zdrowiem metabolicznym. Osoby cierpiące na zespół metaboliczny miały wyższe tempo starzenia, a sam wynik tego zegara mógł pomagać w przewidywaniu rozwoju zespołu metabolicznego. (6)
Doniesienia dotyczące DunedinPACE, które odzwierciedlają już znaną i uznaną wiedzę, wydają się potwierdzać jego wiarygodność.
Co masz zrobić z tymi informacjami?
Ucz się, stosuj zdrową dietę, ćwicz. Nihil novi.
A oprócz tego możesz zrobić sobie badanie zegara epigenetycznego. Nie polecam konkretnych firm, można wygooglować. Warto jednak wspomnieć, że pojawiły się inicjatywy (np. “olimpiada odmłodzenia”), w których ludzie dzielą się wynikami swoich biomarkerów starzenia i rywalizują o ich poprawę, co pokazuje rosnące zainteresowanie tymi wskaźnikami. (12)
Dobry biznes? Być może. Ja uważam, że każda ilość pieniędzy jest warta inwestycji w zdrowie (pod warunkiem oczywiście istnienia dowodów na skuteczność danej interwencji). A każde nowe opakowanie profilaktyki, pozwalające dotrzeć do szerszej grupy osób, jest dobre - i społecznie, i indywidualnie.
A prywatnie w teraźniejszości…
Jestem dumna mogąc ogłosić, że newsletter przebił grubo ponad 1000 czytelników. Bardzo Wam dziękuję, że jesteście razem ze mną w tej podróży!
W związku z tym zastanawiam się czy nie zrobić jakiegoś nieformalnego spotkania Klubu22 pewnego popołudnia w Warszawie. Jeśli chciał(a)byś wziąć udział w takim spotkaniu, zapisz się proszę tutaj: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSe14QZI8dCn0Ys7cEJ93xwPID7h00H9UbdHoxZ-VEUPnJn00g/viewform?usp=publish-editor. Pozwoli mi to oszacować liczbę osób na spotkanie no i zweryfikować, czy to w ogóle dobry pomysł!
*GitHub to takie miejsce w sieci, gdzie programiści dzielą się publicznie swoim kodem.
** Znacie temat, ale go przypomnę. Korelacja oznacza, że dwie rzeczy występują jednocześnie, ale nie mają na siebie wpływu - jak np. korelacja między liczbą nowych filmów z Nikolasem Cage’m a liczbą utonięć w basenie. Kauzacja oznacza, że dwie rzeczy występują jednocześnie i mają na siebie wpływ.
(1) https://elifesciences.org/articles/73420
(2) https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2803482
(3) https://www.cell.com/cell-reports-medicine/fulltext/S2666-3791(25)00441-0
(4) https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12163535
(5) https://www.nature.com/articles/s43587-022-00357-y
(7) https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0197458024000095
(8) https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10394986/
(9) https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2815654
(10) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/40091605/
(11) https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11585167/
(12) https://www.rejuvenationolympics.com/dunedin-pace
(13) https://github.com/danbelsky/DunedinPACE
Jesteś nowym czytelnikiem? Zacznij tutaj: Chodżmy na kawę w 22 wieku
Jestem lekarką i popularyzuję naukę. Żadna z treści zawartych w newsletterze nie stanowi jednak porady lekarskiej. Zanim wdrożysz jakiekolwiek działania diagnostyczno-terapeutyczne, polecam kontakt z lekarzem. Jeśli chcesz otrzymać poradę lekarską w zakresie zdrowia i długowieczności ode mnie, zapraszam do indywidualnego kontaktu.
ja tam nanrazie celuję w rekord świata na 5km M55, ale long-term moim celem jest wiązać sobie buta stojąc na jednej nodze w wieku 70 lat 😉
Jak wieść gminna niesie: zawsze jest lepiej być zdrowym, młodym i bogatym niż chorym, starym i biednym. 🫣